Chưa bao giờ việc đi đến một nơi nào đó lại dễ dàng đến thế — nhưng cũng chưa bao giờ lại khó để trả lời câu hỏi tại sao chúng ta đi. Là thế hệ di chuyển nhiều nhất trong lịch sử, chúng ta có thể đặt vé đến nửa vòng trái đất chỉ để ăn lại món poke bowl từng ăn ở Shoreditch cuối tuần trước, hay nằm dưới những chiếc đèn mây tre giống hệt bạn mình ở Uluwatu.

Đà Lạt, ảnh: Pi

Những chuyến đi từng là hành trình khám phá giờ trở thành sản phẩm của thuật toán — những khách sạn, quán ăn được xếp hạng trên TripAdvisor, tối ưu hóa cho sự tiện lợi. Ngôn ngữ không còn là rào cản với Google Translate; những quán cà phê “flat white ngon nhất trong bán kính 100m” đều đã được đánh dấu sẵn. Trải nghiệm càng được sắp đặt hoàn hảo, ý nghĩa càng dễ bị bào mòn. Niềm vui của việc lạc đường, của những khoảnh khắc ngẫu hứng, đã dần bị thay thế bởi lịch trình chi tiết, tước đi không gian cho sự bất ngờ và khám phá thật sự.

Không phải đi xa hơn, mà là đi sâu hơn: tìm lại những hành trình khiến ta thay đổi.

Chúng ta di chuyển khắp nơi với ít thử thách hơn bao giờ hết — và kết quả là những hành trình dễ trở nên dễ quên. Trớ trêu thay, dù số dặm bay và dấu mộc hộ chiếu tăng lên, hiểu biết của chúng ta về thế giới không nhất thiết sâu sắc hơn. Vì vậy, giờ đây, điều thực sự quan trọng không còn là những điểm đến dễ tiếp cận, mà là những nơi buộc ta dừng lại, suy ngẫm và đối thoại. Thứ ta cần không phải sự trơn tru, mà là những trải nghiệm tạo nên cộng hưởng lâu dài.

New York, ảnh: Sade

Khi du lịch từng là để cảm nhận

Trước khi trở thành điều để ghi chép, du lịch từng là một trải nghiệm nội tâm. Graham Greene, Paul Theroux hay Norman Lewis không coi du lịch là phong cách sống, mà là một cách tồn tại. Trong Journey Without Maps (1936), Greene kể về hành trình đi bộ bốn tuần qua Liberia và khám phá trong mình “niềm đam mê sống mãnh liệt”. Theroux thì nói: “Du lịch chỉ lấp lánh khi ta nhìn lại.”

Trước khi trở thành điều để ghi chép, du lịch từng là một trải nghiệm nội tâm.

Đó là thời của sự lạc hướng, của những quán cà phê đầy khói thuốc ở Sài Gòn nơi bạn chờ ba ngày để gặp một người có thể sẽ không bao giờ tới, hay những đêm ở thị trấn xa lạ vì lỡ chuyến xe cuối. Những chuyến đi ấy không nhằm “check-in” mà để ngấm, để học cách quan sát, lắng nghe và hiểu người khác. “Đi” một thành phố nghe sẽ thật kỳ lạ — bởi nơi chốn không phải là một mục cần hoàn thành, mà là thứ định hình bạn theo thời gian.

Chúng ta không mất khả năng di chuyển, chỉ đánh mất sự sẵn sàng để được lay động.

Ảnh: Lauren Ho

Cộng hưởng: điều nhỏ bé nhưng khắc sâu

“Cộng hưởng” là cảm xúc khó định nghĩa, chủ quan nhưng không ngẫu nhiên. Đó là cảm giác hình thành dần, khi một cảnh quan lạ, một cuộc trò chuyện tình cờ hay một chi tiết nhỏ gợi bạn nhìn thế giới khác đi. Nó không phải lúc nào cũng đẹp theo nghĩa thông thường, mà đến từ những nếp gấp, những kết cấu và bối cảnh làm rõ bản chất của một nơi.

Ví dụ, ở Uzbekistan, việc người dân vẫn trả tiền cho người bán hàng rong để cân trọng lượng là chi tiết nhỏ dễ bị bỏ lỡ — nhưng lại hé lộ cả một thói quen sống thực tế và tinh thần mưu sinh. Hay ở Dakar, bạn sẽ phải thương lượng giá taxi vì không có đồng hồ tính cước — một tương tác buộc bạn tham gia vào nhịp sống hàng ngày. Ở Ả Rập Saudi, lớp mạng che mặt có thể khiến người mới đến cảm thấy xa cách, nhưng khi vượt qua lớp vỏ đó, bạn sẽ nhận ra ánh mắt và sự hiếu khách ở đây thật chân thành, không mang tính trình diễn.

Tại Nhật Bản, điều gây ấn tượng không chỉ là tốc độ dọn tàu Shinkansen trong bảy phút, mà là cách đội vệ sinh xếp hàng cúi chào hành khách trước khi bắt đầu — một nghi thức giản dị thể hiện sự tôn trọng làm nền cho xã hội.

Nhà hoang, ảnh: Sade

Du lịch không chỉ là để nhìn thấy cái đẹp

Ngày nay, nhiều thành phố đang trở nên giống nhau đến mức lạ thường: đèn công nghiệp treo trên quầy terrazzo, matcha latte trong ly gốm, nhân viên đeo tạp dề da… Từ Mexico City đến Lisbon, cảm giác “đã từng ở đây” xuất hiện ngay khi bạn đặt chân xuống. Khi mọi nơi bắt đầu giống nhau, hiểu một nơi trở thành một hành động mới trong du lịch.

Sự bùng nổ du lịch đại chúng cũng tạo ra hệ quả: Barcelona với 1,6 triệu dân giờ đón hơn 30 triệu du khách mỗi năm, dẫn đến khủng hoảng nhà ở và trung tâm thành phố bị “sân khấu hóa”. Venice nay còn chưa tới 50.000 cư dân — ít hơn một nửa so với một thế hệ trước. Khi nơi chốn chỉ còn là “phông nền du lịch”, bản sắc dần bị xóa mờ.

Khi đó, một hành trình không phải để trốn chạy, mà để kết nối

Du lịch không phải là hành trình để san phẳng hay chiếm hữu, mà là để lắng đọng và mở rộng. Có những khoảnh khắc bạn sẽ cảm thấy lạc lõng, bỡ ngỡ trước những điều không quen thuộc — và chính khi đó, bạn đang thực sự trải nghiệm một nơi chốn.

Hiểu một địa phương là đi sâu vào cách nó vận hành, những giá trị định hình đời sống và cả những cuộc vật lộn âm thầm phía sau bề mặt. Sự thấu hiểu ấy khiến cách ta hiện diện cũng thay đổi: ta bước đi với sự quan sát, chứ không phải tiêu thụ. Ta bước đi trong một thế giới mà ngữ cảnh ngày càng bị bào mòn bởi sự đồng nhất, việc đòi lại ngữ cảnh riêng biệt chính là để hành trình trở nên có chiều sâu — cho cả nơi ta đến lẫn chính bản thân ta.

Theo: Wallpaper, Lauren Ho