Từ lâu, chế độ ăn Địa Trung Hải (Mediterranean Diet) đã được xem là hình mẫu của dinh dưỡng lành mạnh trên toàn cầu — nổi tiếng nhờ khả năng giảm viêm, cải thiện sức khỏe tim mạch, ổn định đường huyết và kéo dài tuổi thọ. Tuy nhiên, việc duy trì chế độ ăn này trong đời sống châu Á, đặc biệt tại các đô thị như Singapore, không hề đơn giản: nguyên liệu khó tìm, giá cao và khẩu vị khác biệt khiến nhiều người dù yêu thích vẫn khó theo đuổi lâu dài.

Nhận thấy khoảng cách đó, Phó Giáo sư Verena Tan, Trưởng chương trình Dinh dưỡng & Ăn kiêng tại Viện Công nghệ Singapore (SIT), đã phát triển một phiên bản mới: “Asian Mediterranean Diet” – chế độ ăn Địa Trung Hải phiên bản châu Á. Dựa trên cùng triết lý dinh dưỡng của chế độ nguyên bản nhưng được điều chỉnh linh hoạt theo nguyên liệu, cách nấu và khẩu vị Á Đông, mô hình này hướng đến mục tiêu đơn giản: giúp người châu Á ăn lành mạnh hơn mà không phải đánh đổi niềm vui ẩm thực.

Từ dầu ô liu đến sambal và cơm chiên dứa

Với sự hợp tác cùng hãng cung cấp suất ăn hàng không SATS, nhóm nghiên cứu của bà Tan đã phát triển 14 món ăn châu Á quen thuộc được “tái cấu trúc” theo nguyên tắc của chế độ Địa Trung Hải. Trong đó có những món như bò rendang ăn cùng cơm, pasta sambal cà chua, cơm chiên dứa hay đậu hũ tay cầm – vừa gần gũi, vừa đảm bảo tỷ lệ dinh dưỡng tối ưu: giàu chất xơ, nhiều chất béo tốt (monounsaturated fat), ít đường, ít thịt đỏ và không dùng thực phẩm chế biến sẵn.

Quá trình nghiên cứu kéo dài nhiều tháng, bắt đầu bằng việc “giải mã” nguyên tắc cốt lõi của chế độ Địa Trung Hải: từ tỷ lệ dinh dưỡng, kích cỡ khẩu phần, nhóm nguyên liệu chủ đạo, cho đến vai trò của các hợp chất tự nhiên như polyphenol và flavonoid – những chất chống oxy hóa mạnh có trong rượu vang đỏ, dầu ô liu hay rau củ tươi.

“Chúng tôi tìm cách chuyển hóa những hợp chất đó sang ngôn ngữ ẩm thực Á Đông – ví dụ như sử dụng các nguyên liệu giàu polyphenol sẵn có trong khu vực, thay thế rượu vang bằng gia vị và thảo mộc truyền thống, để giữ được hương vị quen thuộc mà vẫn đảm bảo giá trị dinh dưỡng.”

Ẩm thực lành mạnh – nhưng phải ngon

Để kiểm chứng hiệu quả, nhóm của bà Tan đã thử nghiệm các món ăn này trên 30 bệnh nhân mắc gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) – nhóm có nguy cơ cao mắc bệnh tim mạch và tiểu đường type 2. Các món được đánh giá dựa trên vị, mùi, kết cấu, độ mặn, độ hấp dẫn và ý định mua lại. Kết quả cho thấy 12 trên 14 món nhận được phản hồi tích cực, đặc biệt ở tiêu chí hương vị và cảm giác no lâu.

Theo bà Tan, yếu tố quyết định sự thành công của bất kỳ chế độ ăn nào không chỉ nằm ở lợi ích sức khỏe mà còn ở khả năng duy trì dài hạn (adherence):

“Nếu món ăn lành mạnh mà không ngon, người ta sẽ không ăn lâu. Vì vậy, tính bền vững trong dinh dưỡng phải đi cùng tính bền vững của hương vị.”

Giới hạn của sự lai ghép

Dẫu vậy, không phải món ăn nào cũng có thể “Địa Trung Hải hóa”. Một số món đặc trưng như char kway teow, laksa hay carrot cake chiên quá giàu dầu và phụ thuộc vào kỹ thuật “wok hei” (hương khói chảo nóng) – thứ không thể tái tạo bằng dầu ô liu hay nguyên liệu phương Tây. “Nếu thay đổi quá nhiều, món ăn sẽ mất bản sắc,” bà Tan nói. “Chúng tôi chọn hướng dung hòa – điều chỉnh vừa đủ để vẫn giữ tinh thần Á Đông, nhưng có lợi hơn cho sức khỏe.”

Từ phòng thí nghiệm đến sách nấu ăn

Đến nay, nhóm của bà đã phát triển hơn 112 công thức món ăn đạt chuẩn “Asian Mediterranean”, và đang lên kế hoạch xuất bản sách hướng dẫn nấu ăn dành cho cộng đồng. Bà Tan cũng sẽ trình bày kết quả nghiên cứu tại Hội nghị Tim mạch châu Á – Thái Bình Dương (Busan, Hàn Quốc) và Đại hội Dinh dưỡng Quốc tế (Paris, Pháp) – hai sự kiện uy tín hàng đầu thế giới trong lĩnh vực dinh dưỡng.

Đây cũng là nghiên cứu đầu tiên trong khu vực hệ thống hóa chế độ ăn Địa Trung Hải theo bối cảnh châu Á, vừa về mặt khoa học, vừa về mặt văn hóa ẩm thực.

Hướng đến một lối sống cân bằng

Hơn cả một xu hướng ăn uống, Asian Mediterranean Diet là lời kêu gọi hướng tới một lối sống bền vững và ý thức hơn về sức khỏe – nơi dinh dưỡng, văn hóa và hương vị cùng tồn tại hài hòa.

“Chúng ta không cần từ bỏ món ăn yêu thích để sống khỏe hơn – chỉ cần hiểu rõ và chọn cách nấu phù hợp. Cái đẹp của ẩm thực nằm ở sự cân bằng, và đó cũng chính là tinh thần của chế độ Địa Trung Hải Á Đông.”

“Ăn uống không chỉ là nạp năng lượng, mà còn là một hành động văn hóa và cảm xúc,” bà Tan kết luận.