ART & CULTURE

Ngô Kim Khôi và Hồi ức Nam Sơn: “Tôi không thể đứng yên khi thấy lịch sử bị thời cuộc che mờ”

Oct 22, 2025 | By Ho Hai Yen

25 năm ấp ủ và hoàn thiện một tác phẩm về một nhân vật. Nghe qua có vẻ quá dụng công, nhưng đó là quãng thời gian xứng đáng cho công cuộc lật lại một trang sử hoàng kim của mỹ thuật Việt Nam. Đoạn kết của cuộc hành trình ấy chính là một thành quả trọn vẹn: Một bộ sách vừa đồ sộ như khảo cứu quy mô, vừa lộng lẫy như một viện bảo tàng, lại xúc động như cuốn phim về cuộc đời con người.

Tác giả Ngô Kim Khôi bên bộ sách “NAM SƠN (1899–1973), Di sản Mỹ thuật Đông Dương qua tư liệu, lưu trữ và báo chí”

Tác giả Ngô Kim Khôi bên bộ sách “NAM SƠN (1899–1973), Di sản Mỹ thuật Đông Dương qua tư liệu, lưu trữ và báo chí”

Nam Sơn, tên thật là Nguyễn Văn Thọ (1899-1973), là một trong những họa sĩ tiên phong của nền mỹ thuật hiện đại Việt Nam. Ông thuộc lứa họa sĩ Việt Nam đầu tiên được đào tạo bài bản tại Pháp, nơi ông tiếp xúc trực tiếp với các trào lưu mỹ thuật châu Âu đương thời. Cùng người thầy của mình là họa sư Victor Tardieu, ông đồng sáng lập Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương năm 1925, và giữ vai trò lớn khi đưa mỹ thuật Việt Nam ra khỏi lối mòn truyền thống để hòa nhập vào dòng chảy nghệ thuật toàn cầu.

Ngô Kim Khôi, sinh năm 1959, là cháu ngoại của họa sư Nam Sơn. Ông có 27 năm gắn bó với nghề thực hành mẫu thời trang tại Paris cho các nhà mốt lớn như Christian Dior, Yves Saint-Laurent, Balenciaga, Givenchy,… trước khi chuyển hướng sang nhà nghiên cứu mỹ thuật. Lý giải về cơ duyên kỳ lạ này, ông cho biết niềm hứng thú với nghệ thuật đã có trong ông từ lâu, và sau khi đã gom góp đủ kinh nghiệm làm việc từ việc cộng tác với các cuộc triển lãm và chấp bút những chuyên luận về lịch sử nghệ thuật, ông chính thức giã từ thế giới thời trang để dành trọn thời gian cho nghệ thuật.

Tháng 10 năm 2025, Ngô Kim Khôi ra mắt bộ sách 2 quyển, NAM SƠN (1899–1973), Di sản Mỹ thuật Đông Dương qua tư liệu, lưu trữ và báo chí, kết quả của 25 năm ấp ủ và thực hiện hàng loạt nghiên cứu chuyên sâu về họa sư Nam Sơn. Đúng như tên gọi, cuốn sách không chỉ tập trung khai thác câu chuyện của riêng Nam Sơn, mà theo nhà phê bình mỹ thuật Quang Việt, còn là một công trình khảo cứu công phu bậc nhất từ trước tới nay về 20 năm “hiện đại” đầu tiên của nền mỹ thuật Việt Nam gắn liền với quá trình tồn tại và phát triển của ngôi trường.

Chân dung họa sư Nam Sơn

Rời Việt Nam để sang Pháp định cư từ năm 1984, cơ duyên nào đưa ông tìm về với quê hương, cội nguồn, với việc nghiên cứu nghệ thuật và nhất là những di sản hội họa của ông ngoại mình, họa sư Nam Sơn, cũng là một trong hai người đồng sáng lập Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương cách đây 100 năm?

Một tiếng gọi nhẹ nhàng từ quê hương, như dòng sông quê lặng lẽ chảy trong lòng, đã dẫn tôi trở về với di sản của ông ngoại, họa sư Nam Sơn, người đã dành cả đời để gieo mầm cho mỹ thuật Việt Nam hiện đại. Khi rời Việt Nam năm 1984 để định cư tại Pháp, tôi mang trong lòng nỗi trăn trở trước thực tế: ở quê nhà, tên tuổi ông chỉ còn là ánh sáng mờ nhạt trong ký ức giới chuyên môn, nhưng tại Paris, ông được trân trọng như biểu tượng của sự giao thoa Đông-Tây.

Hành trình ấy bắt nguồn từ những ngày thơ ấu ở Sài Gòn, khi cậu bé 13 tuổi là tôi tình cờ lật mở một cuốn sách tại Thư viện Quốc gia, chạm vào bức tranh Cây Việt Nam năm ngàn năm văn hiến. Trên nhánh hội họa, tên ông ngoại, Nam Sơn, đứng bên Victor Tardieu, như ánh sao dẫn đường, trở thành nỗi nhớ quê tha thiết trong tôi. Vào những năm tháng Paris, khi chạm vào các tài liệu lưu trữ, tôi cảm nhận một mối liên kết sâu sắc qua chu kỳ 60 năm cùng tuổi Can Chi (Kỷ Hợi) với ông. Đó là khoảnh khắc trái tim tôi khẽ rung, thôi thúc tôi dấn thân vào hành trình hơn 25 năm, đan xen niềm vui và nỗi trăn trở, để làm sáng tỏ di sản của Nam Sơn, không chỉ là một họa sĩ, mà là biểu tượng của tinh thần Việt Nam, người đã định hình nghệ thuật dân tộc với tình yêu quê hương sâu đậm, đưa mỹ thuật Việt vươn xa thế giới, khiến lòng tôi ngập tràn biết ơn và tự hào.

Ông có thể kể lại khoảnh khắc quyết định bắt tay vào dự án biên khảo kéo dài 25 năm về họa sư Nam Sơn?

Khoảnh khắc ấy mãi in sâu trong lòng, như một khúc nhạc dịu dàng từ quá khứ: Cuộc gặp gỡ ấm áp với Jean Tardieu, con trai Victor Tardieu, người đã cho phép tôi tiếp cận những kho lưu trữ quý giá về cha ông, nay được lưu giữ tại Viện Lịch sử Nghệ thuật Quốc gia Pháp (INHA, Paris). Vào những năm 1990, khi đến thăm ông tại nhà riêng, tôi được ông chia sẻ những bức thư và tài liệu sống động về sự hợp tác giữa Nam Sơn và cha ông. Tôi vẫn nhớ rõ giây phút bước ra khỏi nhà ông, đứng chờ thang máy, Jean Tardieu vội chạy theo, giọng chân thành: “Reviens vite me rendre visite, avant que je ne meurs“, (Hãy quay lại thăm tôi sớm, trước khi tôi mất). Đó là lần cuối tôi gặp ông trước khi ông qua đời năm 1995, để lại trong tôi nỗi tiếc nuối sâu sắc.

Họa sư Nam Sơn thời trẻ

Một ngày tháng 7 năm 1995, tại một tiệm sách cổ trên đường Archives, Paris, tôi tình cờ tìm thấy cuốn tạp chí Orient Occident (1952), với bài viết Sự cách tân của nghệ thuật Việt Nam của A.N. Beun (Gérard Tongas), khẳng định vai trò đồng sáng lập của Nam Sơn. Những tài liệu tại INHA, với hàng ngàn bức thư, đã hé lộ sự thật lịch sử: Nam Sơn không chỉ là cộng sự, mà là đồng sáng lập đích thực của Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, như được ghi nhận trong cuốn sách chính thức của Toàn quyền Đông Dương năm 1937. Lúc ấy, tôi nhận ra lịch sử đã bị thời cuộc che mờ, và tôi không thể đứng yên. Đó là lời hứa thầm lặng, đầy tâm huyết, mở ra hành trình tri ân hơn một phần tư thế kỷ để làm sáng tỏ di sản của ông, khẳng định tinh thần tiên phong của người Việt.

Ông đã gặp phải thách thức lớn nào về chứng thực tư liệu, bản quyền hình ảnh hay tiếp cận tác phẩm nguyên bản khi thực hiện sách? Ông giải quyết những thách thức ấy ra sao?

Thách thức lớn nhất là sự phân tán và khó tiếp cận của tư liệu: Từ kho lưu trữ Pháp với quy định bảo mật nghiêm ngặt, đến các tác phẩm nguyên bản tại Việt Nam bị giới hạn bởi dấu vết chiến tranh và điều kiện lưu trữ mong manh. Thời ấy, khi mạng lưới vi tính chưa phổ biến và không có các hệ thống trí tuệ nhân tạo hiện đại, mỗi tài liệu là một hành trình tìm kiếm đầy gian khó, như nối lại những mảnh ghép của lịch sử. Bản quyền hình ảnh là nỗi lo thường trực, khi nhiều tác phẩm nằm trong tay các bộ sưu tập tư nhân, khiến tôi trăn trở liệu có thể tôn vinh di sản ông ngoại trọn vẹn.

Tôi đã vượt qua trở ngại này bằng tình yêu sâu đậm và sự kiên trì bền bỉ: hợp tác chặt chẽ với INHA, Trung tâm Lưu trữ Hải ngoại Pháp, và Thư viện Quốc gia Pháp để xác thực từng tài liệu, đồng thời khai thác kho lưu trữ gia đình để đan xen những câu chuyện riêng tư đầy cảm xúc. Với bản quyền, tôi thương thảo với chủ sở hữu bằng sự chân thành, ưu tiên nguồn hình ảnh công khai chất lượng cao. Kết quả là bộ sách với hơn 600 tài liệu và 70 tác phẩm tiêu biểu, được ghi chú minh bạch, mang đến niềm vui và tự hào khi thấy di sản Nam Sơn được tái hiện sống động.

Tác giả Ngô Kim Khôi trong quá trình biên soạn cuốn sách

“Tôi đã vượt qua trở ngại khi làm sách bằng tình yêu sâu đậm và sự kiên trì bền bỉ.” – Nhà nghiên cứu mỹ thuật Ngô Kim Khôi

Trong suốt quá trình sưu tầm tư liệu, kho lưu trữ, báo chí và tác phẩm nghệ thuật về họa sư Nam Sơn, đâu là nguồn tư liệu khiến ông bất ngờ nhất, và vì sao?

Nguồn tư liệu khiến tôi ngỡ ngàng là bộ sưu tập “Victor Tardieu” tại INHA mà gia đình Tardieu đã trao gửi, nơi tôi được tiếp cận nhờ sự cho phép của Jean Tardieu, cùng với cuốn tạp chí Orient Occident tìm thấy tình cờ tại một tiệm sách cổ ở Paris năm 1995. Khi lật từng trang sách, tôi như nghe tiếng thì thầm từ quá khứ, như một cái chạm nhẹ nhàng nhưng ấm áp. Những bức thư và ghi chép trong đó không chỉ xác nhận vai trò đồng sáng lập của Nam Sơn, mà còn hé lộ cách ông giới thiệu sơn mài, di sản 2500 năm của Việt Nam, cho Tardieu, đặt nền móng cho ban Sơn Mài của trường. Sự thật ấy phá tan quan niệm sai lầm rằng Nam Sơn chỉ là “trợ lý”, khẳng định ông là người tiên phong, đặt nền tảng cho mỹ thuật Việt Nam hiện đại với tình yêu nghệ thuật sâu đậm. Những tài liệu này, như nhịp cầu nối quá khứ, làm sáng tỏ di sản bị lãng quên, khiến tôi tràn đầy biết ơn và lòng quyết tâm tiếp tục hành trình.

Với tư cách nhà nghiên cứu và cũng là “người nhà” của nhân vật, ông làm thế nào để giữ được tính khách quan trong nghệ thuật mà vẫn truyền tải chiều sâu cảm xúc cho cuốn sách ?

Vừa là nhà nghiên cứu, vừa là cháu ngoại, tôi đối mặt với thử thách cân bằng giữa lý trí và tình cảm sâu lắng. Để giữ tính khách quan, tôi đặt niềm tin tuyệt đối vào tài liệu xác thực, từ lưu trữ Pháp, báo chí thuộc địa, đến thư từ gia đình thấm đẫm ký ức, với mỗi luận điểm được ghi chú rõ ràng, minh bạch như ánh sáng. Đồng thời, tôi đan xen những câu chuyện gia đình, như lời mẹ kể về sự tận tụy của ông, khiến tôi cảm nhận sự kết nối sâu sắc với cội nguồn. Bộ sách không chỉ là công trình học thuật mà là hành trình tri ân thấm đẫm tình yêu, mời gọi độc giả cảm nhận sự sống động của di sản Nam Sơn, một nghệ sĩ đã cống hiến trọn đời cho nghệ thuật dân tộc với tâm huyết bền bỉ.

Tác giả Ngô Kim Khôi và bà Nguyễn Ngọc Trâm, cũng là con gái thứ 3 của họa sư Nam Sơn

Xin ông chia sẻ một kỷ niệm gia đình ít người biết về Nam Sơn mà ông cho rằng làm sáng tỏ tính cách hoặc quan niệm nghệ thuật của ông.

Một kỷ niệm quý giá từ lời kể của mẹ khiến tôi mãi trân trọng: mỗi tối, ông ngoại ngồi bên bàn vẽ, ánh mắt sáng lên niềm đam mê, không chỉ sáng tác mà còn tỉ mỉ ghi chép về các mô-típ truyền thống Việt Nam, từ tranh dân gian Đông Hồ đến hoa văn kiến trúc cổ. Điều này phác họa một Nam Sơn nghiêm khắc nhưng đầy lòng trắc ẩn, với quan niệm rằng nghệ thuật không phải sao chép thiên nhiên, mà là sự chắt lọc tinh tế qua lăng kính tâm hồn, như ông từng viết trong thư gửi bà Tardieu năm 1939. Đó là bài học sâu sắc về sự hòa quyện Đông-Tây, về tình yêu sâu đậm dành cho bản sắc dân tộc, khiến tôi tràn đầy tự hào và cảm hứng.

“Mỗi tối, ông ngoại ngồi bên bàn vẽ, ánh mắt sáng lên niềm đam mê, không chỉ sáng tác mà còn tỉ mỉ ghi chép về các mô-típ truyền thống Việt Nam, từ tranh dân gian Đông Hồ đến hoa văn kiến trúc cổ.” – Nhà nghiên cứu mỹ thuật Ngô Kim Khôi

Khi lựa chọn 70 tác phẩm tiêu biểu để minh họa cho hai tập sách, tiêu chí thẩm mỹ và lịch sử nào chiếm ưu tiên với ông? Có tác phẩm nào ông muốn độc giả đặc biệt chú ý không?

Tôi chọn 70 tác phẩm với trái tim đầy cảm xúc, ưu tiên sự cân bằng giữa giá trị thẩm mỹ, những nét bút tinh tế, màu sắc hài hòa làm lay động lòng người, và ý nghĩa lịch sử, phản ánh hành trình sáng tạo của Nam Sơn từ truyền thống đến hiện đại. Các chất liệu đa dạng như sơn dầu, thủy mặc, khắc gỗ được lựa chọn để thể hiện tài năng linh hoạt của ông, mang đến niềm vui khám phá, như những ngày tôi lang thang trong các bảo tàng Paris.

Đặc biệt, độc giả hãy chú ý đến Chợ gạo bên hữu ngạn sông Hồng (1927), tác phẩm Việt Nam đầu tiên được trưng bày tại Salon de Paris 1930, được Chính phủ Pháp mua cho Bảo tàng Quốc gia, một niềm vinh dự lớn lao, và Chân dung Mẹ Tôi (1930), giành huy chương bạc tại Salon de Paris 1932. Những tác phẩm này là minh chứng sống động cho tài năng tiên phong và tầm ảnh hưởng toàn cầu của Nam Sơn, khiến tôi tràn đầy tự hào mỗi khi chiêm ngưỡng.

Hai trang trong tác phẩm “NAM SƠN (1899–1973), Di sản Mỹ thuật Đông Dương qua tư liệu, lưu trữ và báo chí” thể hiện một tác phẩm nổi bật của họa sư Nam Sơn, “Chân dung mẹ tôi”.

Trong cuốn sách, ông nhấn mạnh tới yếu tố giao thoa Đông-Tây trong hội họa Nam Sơn. Theo ông, điểm sáng tạo then chốt giúp Nam Sơn “Việt hóa” ảnh hưởng phương Tây là gì?

Điểm sáng tạo then chốt của họa sư Nam Sơn là khả năng “Việt hóa” kỹ thuật phương Tây qua lăng kính Đông Phương, thấm đẫm tình yêu quê hương. Trong đề cương “Mỹ Thuật Việt Nam” (1924), Nam Sơn nhấn mạnh việc bảo tồn sơn mài và tranh lụa, kết hợp lối tả thực phương Tây với nét bút phóng khoáng của thủy mặc. Ông không sao chép mà chắt lọc tinh tế, tạo nên phong cách vừa hiện đại vừa đậm chất Việt, như trong Chợ gạo bên hữu ngạn sông Hồng. Sự hòa quyện này, một sự kết nối tinh tế, đã vượt qua định kiến thuộc địa, đặt nền móng cho mỹ thuật Việt Nam hiện đại.

Hai tập sách của ông được xuất bản đa ngữ Việt-Anh-Pháp. Ông đã cân nhắc những tiêu chí gì khi chọn ngôn ngữ và cấu trúc trình bày để tiếp cận độc giả trong nước và quốc tế?

Ba ngôn ngữ Việt-Anh-Pháp được chọn với mong muốn nối liền quá khứ và tương lai: tiếng Việt gắn kết độc giả quê nhà bằng tình yêu dân tộc, tiếng Anh mở ra cánh cửa đến cộng đồng toàn cầu, và tiếng Pháp gợi nhắc bối cảnh thuộc địa với những kho lưu trữ đầy ký ức. Cấu trúc sách được sắp xếp theo dòng thời gian, đan xen sự kiện then chốt với hơn 70 hình minh họa sống động, vừa dễ tiếp cận vừa sâu sắc, chạm đến trái tim người đọc, như những ngày tôi tìm cảm hứng trong các triển lãm ở Paris. Với hơn 1008 trang in bìa cứng được chăm chút, tôi hướng đến sự minh bạch, tính thẩm mỹ cao và sức lôi cuốn, để di sản Nam Sơn lan tỏa nhân kỷ niệm 100 năm Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, mang đến niềm vui và cảm hứng sâu lắng.

Tác phẩm được trình bày với 3 ngôn ngữ: Việt – Anh – Pháp

“Điểm sáng tạo then chốt của họa sư Nam Sơn là khả năng ‘Việt hóa’ kỹ thuật phương Tây qua lăng kính Đông Phương, thấm đẫm tình yêu quê hương.” – Nhà nghiên cứu mỹ thuật Ngô Kim Khôi

Công trình của ông xuất hiện đúng vào dịp kỷ niệm 100 năm Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Ông nhìn nhận tầm quan trọng lịch sử và giáo dục của sự kiện này ra sao đối với mỹ thuật đương đại Việt Nam ?

Kỷ niệm 100 năm Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (1925-2025) là cột mốc ý nghĩa, như ngọn đèn soi sáng vai trò tiên phong của Nam Sơn và những người Việt đã đặt nền móng cho mỹ thuật hiện đại với tâm huyết bền bỉ. Về giáo dục, nó khơi dậy trong thế hệ trẻ ý thức gìn giữ bản sắc giữa thời đại toàn cầu hóa. Bộ sách của tôi là lời tri ân, khôi phục vị thế của Nam Sơn, truyền cảm hứng để mỹ thuật đương đại Việt Nam tiếp tục phát triển, hòa quyện giữa hồn dân tộc và hơi thở thế giới. Tôi tin di sản của ông sẽ mãi là ánh sáng dẫn đường, khiến tôi tràn đầy tự hào và hy vọng.

Ông đánh giá thế nào về vị thế của Nam Sơn trong cuộc hội nhập của mỹ thuật Việt Nam vào bản đồ nghệ thuật toàn cầu hiện nay ?

Nam Sơn là biểu tượng của sự hội nhập toàn cầu, với các tác phẩm từng chinh phục Salon de Paris và Rome, và vai trò đồng sáng lập ngôi trường định hình mỹ thuật Việt Nam. Ông chứng minh người Việt có thể dẫn dắt sự đổi mới, hòa quyện Đông-Tây với tình yêu nghệ thuật sâu đậm, như câu chuyện về cuộc gặp gỡ của ông với Từ Bi Hồng và Foujita tại Paris, được bà Liêu Tĩnh Văn kể lại đầy cảm xúc. Bộ sách này tái khẳng định vị thế của ông, đưa mỹ thuật Việt Nam tỏa sáng trên trường quốc tế. Trong bối cảnh nghệ thuật Việt Nam đang vươn xa, di sản Nam Sơn là nguồn cảm hứng bất tận để thế hệ trẻ khẳng định bản sắc và tài năng trên bản đồ thế giới, mang đến niềm vui và hy vọng sâu lắng.

Ảnh chụp sinh viên trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương

Trong tương lai, ông có dự định mở rộng công trình này thành các dự án số hóa, sách tranh nghệ thuật cao cấp hay thậm chí là một bảo tàng Nam Sơn để lan tỏa di sản Nam Sơn rộng hơn không ?

Tôi mong muốn đưa di sản Nam Sơn đến gần hơn với công chúng bằng tình yêu và tâm huyết, như cách tôi từng tìm về cội nguồn qua những ngày thơ ấu ở Sài Gòn, những khoảnh khắc bên mẹ, hay những năm tháng học hỏi ở Paris. Số hóa toàn bộ tài liệu để tạo nền tảng trực tuyến miễn phí là giấc mơ lớn, giúp thế hệ trẻ khám phá di sản ông với niềm vui bất tận. Một cuốn sách tranh nghệ thuật cao cấp với catalogue raisonné đầy đủ các tác phẩm là mục tiêu tiếp theo, cùng khát vọng về một bảo tàng ảo hoặc không gian tưởng niệm tại Hà Nội, nơi di sản Nam Sơn sẽ sống mãi. Những dự án này không chỉ tôn vinh ông mà còn khẳng định sức mạnh của mỹ thuật Việt Nam, một di sản vượt thời gian, mời gọi cả thế giới chiêm ngưỡng và trân quý. Tôi xin gửi lời tri ân chân thành đến những người yêu nghệ thuật và các nhà nghiên cứu tương lai, những người sẽ tiếp tục khám phá và làm rạng danh di sản Nam Sơn qua dòng chảy thời gian.

Xin cảm ơn ông vì những chia sẻ rất xúc động! 

TRIỂN LÃM “HỒI ỨC NAM SƠN” VÀ LỄ RA MẮT BỘ SÁCH: “NAM SƠN (1899–1973), DI SẢN MỸ THUẬT ĐÔNG DƯƠNG QUA TƯ LIỆU, LƯU TRỮ VÀ BÁO CHÍ

Nhân dịp kỷ niệm 100 năm thành lập Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, Bảo tàng Nghệ thuật Quang San (QSAM), phối hợp với Nhà xuất bản Mỹ thuật và nhà đấu giá Millon, đơn vị phát hành độc quyền tại Pháp, trân trọng giới thiệu sự kiện đặc biệt: Triển lãm Hồi ức Nam Sơn và Lễ ra mắt bộ sách Nam Sơn (1899–1973), Di sản Mỹ thuật Đông Dương qua tư liệu, lưu trữ và báo chí.

Sự kiện này là một hành trình kép đầy ý nghĩa, không chỉ tôn vinh di sản của họa sĩ Nam Sơn, người tiên phong trong việc kết nối tinh hoa Đông, Tây, mà còn mang đến cơ hội độc đáo để công chúng chiêm ngưỡng bộ sưu tập 10 sáng tác tiêu biểu, lần đầu tiên được quy tụ tại Việt Nam. Các tác phẩm này thể hiện sự đa dạng vượt trội trong kỹ thuật sáng tác, từ sơn dầu điêu luyện, khắc gỗ bảy màu độc đáo, đến phấn đỏ tinh tế, chì than sắc sảo, mực và màu nước đầy cảm xúc. Nổi bật trong số đó là bức Tĩnh vật Cà chua, Xà lách và Liễn da lươn (1923), một tác phẩm được sáng tác trước khi Trường Mỹ thuật Đông Dương ra đời, không chỉ minh chứng cho tài năng vượt thời gian của Nam Sơn mà còn khẳng định tầm nhìn tiên phong của ông trong việc hòa quyện thẩm mỹ Đông, Tây. Bộ sách, kết tinh từ 25 năm nghiên cứu tận tụy của Ngô Kim Khôi, là một công trình biên khảo đồ sộ, mở ra một không gian lịch sử sống động, nơi nghệ thuật, văn hóa và ký ức đan xen, mang lại giá trị học thuật sâu sắc và những rung động sâu lắng.

SỰ KIỆN KHAI MẠC TẠI SÀI GÒN

Thời gian: 17h00, ngày 24 tháng 10 năm 2025
Địa điểm: Bảo tàng Nghệ thuật Quang San, 189B/3 Nguyễn Văn Hưởng, Phường An Khánh, TP. Hồ Chí Minh

 


 
Back to top